Ngày nay, không gian mạng (KGM) vừa là môi trường làm việc, vừa phản ảnh đầy đủ các hoạt động của con người và đời sống xã hội giống như trong môi trường thực, trở thành vùng lãnh thổ mới với đầy đủ các lợi ích quốc gia - dân tộc. Trong lĩnh vực quân sự, khKGM cho phép người chỉ huy, người lính sử dụng hệ thống thông tin quản lý điều hành, hệ thống điều khiển vũ khí, các hệ thống tự động hóa chỉ huy để tương tác trong các hoạt động tác chiến. Sự ra đời của KGM làm xuất hiện hình thái chiến tranh KGM, loại hình tác chiến KGM và lực lượng tác chiến KGM; làm thay đổi học thuyết, tư duy và phương thức tiến hành chiến tranh.

Đối với Việt Nam, sự phát triển của KGM mà nòng cốt là công nghệ thông tin và truyền thông đã đạt được kết quả quan trọng trong thực hiện mục tiêu làm cho nước ta trở thành một cường quốc về công nghệ thông tin. Trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng, KGM được tạo lập trên cơ sở tích hợp hạ tầng thông tin liên lạc, các hệ thống thông tin chỉ huy, điều hành Quân đội, các hệ thống điều khiển vũ khí, trinh sát kỹ thuật điện tử đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc trên tất cả các môi trường tác chiến. Văn kiện Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, xác định: “Các yếu tố an ninh phi truyền thống, nhất là an ninh mạng, xuất hiện nhiều hình thái chiến tranh mới, làm thay đổi môi trường chiến lược”. Vì vậy, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng xác định KGM là môi trường tác chiến mới, tích cực xây dựng lực lượng, đầu tư trang bị, vũ khí cho các hoạt động tác chiến trên KGM. Bảo vệ Tổ quốc trên KGM là một trong những nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên, vừa cấp bách, vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý thống nhất của Nhà nước. Bảo vệ Tổ quốc trên KGM  trở thành nguồn lực quan trọng để xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Trước những yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trên KGM trong tình hình mới, ngày 25-7-2018, Bộ Chính trị (Khóa XII) đã ban hành Nghị quyết số 29 về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên KGM và Nghị quyết số 30 về Chiến lược An ninh mạng quốc gia. Đây là quan điểm, chủ trương lớn để  Đảng lãnh đạo, Nhà nước thống nhất quản lý đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trên một vùng lãnh thổ mới - KGM và cũng là nhằm thực hiện triển khai tinh thần Nghị quyết Đại hội XII của Đảng về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nhằm xây dựng không gian mạng quốc gia an toàn, lành mạnh, rộng khắp; xác lập và bảo vệ chủ quyền, lợi ích quốc gia - dân tộc trên KGM; tăng cường khả năng phòng ngừa, ngăn chặn, làm thất bại các âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động, sẵn sàng đối phó hiệu quả với mọi tình huống trên KGM, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.

Hiện nay, tình hình thế giới và khu vực diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ, thách thức: “Thế giới đang trải qua những biến động to lớn, diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, song đang đứng trước nhiều trở ngại, khó khăn; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột cục bộ tiếp tục diễn ra dưới nhiều hình thức, phức tạp và quyết liệt hơn”2. Vấn đề an ninh phi truyền thống, an ninh mạng đặt ra: “Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư, nhất là công nghệ số phát triển mạnh mẽ, tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực, tạo ra cả thời cơ và thách thức đốì vối mọi quốc gia, dân tộc. Những vấn đề toàn cầu, như: Bảo vệ hòa bình, an ninh con người, thiên tai, dịch bệnh, an ninh xã hội và an ninh phi truyền thống, nhất là an ninh mạng, biến đổi khí hậu, nưốc biển dâng, ô nhiễm môi trường,... tiếp tục diễn biến phức tạp”3. Các thế lực thù địch, thường xuyên tiến hành hoạt động trên KGM để khai thác thông tin, nắm bắt đường lối, chủ trương của Đảng, Nhà nước, bí mật quốc gia, bí mật quân sự ... gây bất ổn chính trị, xã hội, gây tổn thất về kinh tế, quốc phòng, an ninh, xâm hại chủ quyền, lợi ích quốc gia - dân tộc. Vì vậy, vấn đề bảo vệ Tổ quốc trên KGM trở thành cấp bách trong giai đoạn hiện nay.

Để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ trên KGM, Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng ta xác định: “Tiếp tục triển khai thực hiện toàn diện, đồng bộ Chiến lược bảo vệ Tổ quốc, Chiến lược quốc phòng, Chiến lược quân sự, Chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia, Chiến lược bảo vệ biên giới quốc gia, Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên KGM, Chiến lược an ninh mạng quốc gia và các chiến lược quốc phòng an ninh và các chiến lược chuyên ngành khác”4. Như vậy, lần đầu tiên Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên KGM đã được Đảng ta đã thể chế hóa đồng bộ các quan điểm về quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc bằng các văn bản, bảo đảm cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý, có tính khả thi cao.

Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên KGM không chỉ quán triệt, cụ thể hóa, thể chế hóa đầy đủ quan điểm, đường lối của Đảng, nhất là tư duy, quan điểm mới về quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trên KGM, mà còn cập nhật những vấn đề mới của pháp luật hiện hành về quốc phòng và thực tiễn đất nước. Từ đó, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc, tạo khuôn khổ pháp lý quan trọng để tăng cường sức mạnh quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trên KGM trong tình hình mới. Đây là bước tiến lớn, thể hiện tư duy chiến lược, nhạy bén, đột phá trong nhận thức và chỉ đạo hoạt động thực tiễn về xác định: Mục tiêu, lực lượng, nội dung, đối tượng, phương thức bảo vệ Tổ quốc trên KGM, đánh dấu bước phát triển tư duy mới về bảo vệ Tổ quốc. Đồng thời, là cơ sở định hướng, chỉ đạo các cấp, các ngành, các lực lượng và địa phương triển khai thực hiện quan điểm của Đảng về bảo vệ Tổ quốc trên KGM trong tình hình mới. Theo đó, Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên KGM theo quan điểm Đại hội XIII của Đảng được biểu hiện một số nội dung cơ bản sau:

Một là, mục tiêu bảo vệ Tổ quốc trên KGM.

Để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc nói chung, bảo vệ Tổ quốc trên KGM nói riêng. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, xác định: “Phát huy cao nhất sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị kết hợp với sức mạnh thời đại, tranh thủ tối đa sự đồng tình, ủng hộ của cộng đồng quốc tế để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nưóc, Nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa nền văn hóa và lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người; xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh để phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa”5. Nhằm thực hiện mục tiêu trên, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, chỉ rõ: “Tiếp tục triển khai thực hiện toàn diện, đồng bộ Chiến lược bảo vệ Tổ quốc, Chiến lược quốc phòng, Chiến lược quân sự, Chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia, Chiến lược bảo vệ biên giới quốc gia, Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên KGM, Chiến lược an ninh mạng quốc gia và các chiến lược quốc phòng an ninh và các chiến lược chuyên ngành khác”6. Nhằm thực hiện hiệu quả các chủ trương, giải pháp tổng thể, cơ bản, lâu dài ngăn chặn các nguy cơ chiến tranh, xung đột “từ sớm, từ xa”7. Như vậy, Đảng ta xác định mục tiêu bảo vệ Tổ quốc trên KGM mang tính chất toàn diện trên tất cả các mặt, các lĩnh vực, cả đất liền, hải đảo, trên không, và KGM. Đó còn là giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người; xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh để phát triển đất nưốc theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Hai là, lực lượng bảo vệ Tổ quốc trên KGM.

Phát huy sức mạnh tổng hợp toàn dân tộc trong xây dựng tiềm lực, lực lượng, thế trận quốc phòng toàn dân kết hợp với thế trận an ninh nhân dân trên KGM vững chắc, rộng khắp; xác lập, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia trên KGM, góp phần bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ vùng đất, vùng trời, vùng biển, trên KGM của Tổ quốc: “Củng cố quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của Đảng, Nhà nưốc, hệ thống chính trị và toàn dân, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là nòng cốt”8. Đó là sức mạnh trên các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, nhân lực, vật lực, tinh thần của đất nước; sức mạng của toàn dân tộc, của các lực lượng tiến bộ trên thế giới. Đối với Quân đội, để thực hiện được nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Đại hội XIII xác định: “Một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại. Đến năm 2025, cơ bản xây dựng Quân đội, Công an tinh, gọn, mạnh, tạo tiến đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”9.

Ba là, nội dung bảo vệ Tổ quốc trên KGM.

Nội dung bảo vệ Tổ quốc trên KGM được Đảng ta xác định: Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biên giới quốc gia trên bộ, trên biển, trên không và trong không gian; “bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, vùng trời, vùng biển; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển”10; bảo vệ cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu; đấu tranh chống các hoạt động xâm nhập, phá hoại về kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; ngăn chặn sử dụng KGM tiến hành chiến tranh thông tin, chiến tranh KGM, kết hợp với các biện pháp phi vũ trang hoặc vũ trang xâm phạm chủ quyền, lợi ích quốc gia, dân tộc; chủ động phòng ngừa, đấu tranh với âm mưu, hành động sử dụng KGM can thiệp, xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng, lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa.

Bốn là, đối tượng đấu tranh bảo vệ Tổ quốc trên KGM.

Đảng ta xác định đối tượng để đấu tranh trên KGM bao gồm: “Các thế lực thù địch tiếp tục tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước và đất nước ta”11 có âm mưu, hành động sử dụng KGM can thiệp, xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng, lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa, tiến hành các hình thái chiến tranh; các thế lực nước lớn và chư hầu có âm mưu, hành động sử dụng KGM thực hiện tham vọng xâm phạm chủ quyền, lợi ích quốc gia - dân tộc: . Các tổ chức phản động trong và ngoài nước, lực lượng cơ hội, suy thoái chính trị, đạo đức, lối sống có âm mưu, hành động cấu kết với thế lực bên ngoài, sử dụng KGM chống phá sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; các tổ chức, cá nhân sử dụng KGM thực hiện các hoạt động xâm nhập, phá hoại về kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; xâm phạm lợi ích quốc gia - dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân. Sử dụng KGM thực hiện “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyến hóa”, kích động bạo loạn, cách mạng màu, cách mạng đường phố, kết hợp với can thiệp quân sự lật đổ chế độ xã hội chủ; sử dụng KGM thực hiện các tình huống an ninh phi truyền thống khác... khi có thời cơ tiến hành tác chiến KGM kết hợp với các phương thức tác chiến trên các môi trường khác trong chiến tranh xâm chiếm biển, đảo, biên giới, chiến tranh xâm lược quy mô lớn.

Năm là, phương thức bảo vệ Tổ quốc trên KGM.

Phương thức bảo vệ Tổ quốc trên KGM được Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI xác định: “Nâng cao năng lực tác chiến KGM, chiến tranh thông tin; bảo đảm an ninh, an toàn thông tin”12; “Đổi mới phương thức, nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền đặc biệt trong điều kiện xuất hiện nhiều hình thái chiến tranh mới”13. Nghĩa là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, năng lực tự bảo vệ của toàn xã hội và của từng người dân, nhất là thế hệ trẻ; lấy con người, trí tuệ con người làm trung tâm, là nhân tố quyết định; đồng thời, tranh thủ tối đa những thành tựu khoa học, công nghệ, không để tụt hậu về con người và công nghệ; thực hiện tự bảo vệ và được bảo vệ từ cơ sở. Đề cao trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, cơ quan, tổ chức, đơn vị. Kết hợp các biện pháp công nghệ, an ninh, pháp lý, hành chính, kinh tế. Xử lý nghiêm minh các vi phạm pháp luật trên KGM. Tăng cường và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác nghiên cứu, dự báo tình hình, tham mưu với Đảng, Nhà nước các nội dung, biện pháp cần chỉ đạo và phối hợp triển khai thực hiện trong xác lập, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Đại hội XIII đã khẳng định: “Đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác song phương với các đối tác, đặc biệt là các đối tác chiến lược, đối tác toàn diện và các đối tác quan trọng khác tạo thế đan xen lợi ích và thái độ tin cậy. Kiên quyết đấu tranh, lầm thất bại mọi âm mưu, hành động can thiệp của các thế lực thù địch vào công việc nội bộ, xâm phạm độc lập chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, an ninh quốc gia và ổn định chính trị của đất nước”14. Phải “Chủ động nắm chắc tình hình, kịp thời cung cấp thông tin, định hướng dư luận, nhất là những vấn đề phức tạp, nhạy cảm”15, liên quan đến lĩnh vực quốc phòng, an ninh bảo vệ Tổ quốc.

Như vậy, quan điểm về mục tiêu, lực lượng, nội dung, đối tượng, phương thức bảo vệ Tổ quốc trên KGM trong Văn kiện Đại hội XIII là một bước đột phá về tư duy Chiến lược bảo vệ Tổ quốc nói chung, bảo vệ Tổ quốc trên KGM nói riêng của Đảng ta là hoàn toàn đúng đắn, có bước phát triển mới phù hợp với xu thế thời đại và tình hình thế giới, khu vực trong tình hình mới. Vì vậy, mỗi cán bộ, đảng viên và Nhân dân cần tăng cường học tập, quán triệt, nâng cao nhận thức, bảo vệ chủ trương, quan điểm của Đảng về bảo vệ Tổ quốc trên KGM. Đồng thời, kiên quyết đấu tranh với những quan điểm sai trái của các thế lực thù địch xung quanh vấn đề bảo vệ Tổ quốc trên KGM, góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới.

Đại tá, TS Bùi Quang Huy

Phó Chủ nhiệm khoa, Khoa Nhà nước và Pháp luật/Trường Sĩ quan Chính trị