“ Nói đi đôi với làm” là nguyên tắc quan trọng nhằm xây dựng đạo đức mới, khác hẳn so với đạo đức cũ. Đạo đức cũ chỉ nói mà không làm, đạo đức mới nói và làm phải đi đôi với nhau. Hồ Chí Minh chỉ rõ cán bộ, đảng viên không thể: “Miệng nói dân chủ nhưng làm việc theo lối quan chủ”; “Miệng nói phụng sự quần chúng nhưng lại làm trái ngược với lợi ích quần chúng, trái ngược với phương châm chính sách của Đảng, Chính phủ”[1]. “Nói đi đôi với làm” theo tinh thần của Hồ Chí Minh đòi hỏi: Một là, “Nói” phải đúng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, không được xuyên tạc, nói sai; Hai là, không được “nói một đằng, làm một nẻo”; Ba là, tránh nói, tránh hứa mà không làm. (Làm ở đây chính là hành động, là hoạt động thực tiễn, là tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước).

Như vậy, theo quan điểm “nói đi đôi với làm” của Người không chỉ là nguyên tắc đạo đức, lẽ sống, phương châm hoạt động, mà còn là biểu hiện sinh động cụ thể của việc quán triệt sâu sắc nguyên tắc thống nhất giữa lý luận với thực tiễn. Với Người, hành động của Người từ việc nhỏ tới việc lớn, từ việc riêng tới việc chung, bao giờ cũng “miệng nói, tay làm, tai lắng nghe”.

Hồ Chí Minh luôn là tấm gương sáng trong việc nói đi đôi với làm, thậm chí Người chỉ làm mà không nói. Người chỉ rõ: “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”[2].Theo Người, nói đi đôi với làm thì mọi việc mới đem lại hiệu quả thiết thực cho mỗi người và tập thể. Nếu nói nhiều làm ít, hoặc nói mà không làm, nói một đàng làm một nẻo chỉ đem lại hậu quả phản tác dụng. Người dạy cán bộ… “phải gương mẫu, phải thiết thực, miệng nói tay làm để làm gương cho nhân dân. Nói hay mà không làm gì thì vô ích. Đó là một tật xấu.”[3] Trong cuộc đời cách mạng của mình, Hồ Chí Minh nói ít, làm nhiều, thậm chí có những vấn đề đạo đức Người làm mà không nói, với phương châm “một trăm bài diễn văn hay không bằng một tấm gương sống.”

Hồ Chí Minh dạy cán bộ, đảng viên: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ yêu mến những người có đủ tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”.

Khi những phẩm chất hay chuẩn mực đạo đức trở thành hành vi ứng xử hàng ngày và phổ biến trong toàn xã hội thì những người tốt, việc tốt có ý nghĩa giáo dục, làm gương rất quan trọng, thúc đẩy cho quá trình xây dựng đạo đức mới. Hồ Chí Minh ví như: “Từng giọt nước nhỏ thấm vào lòng đất, chảy về một hướng mới tạo thành suối, thành sông. Biết bao giọt nước nhỏ hợp lại mới thành biển cả… Người tốt, việc tốt nhiều lắm. Ở đâu cũng có, ngành, giới, địa phương, lứa tuổi nào cũng có.”[4] Do đó, nói và làm, nêu gương về đạo đức phải được quán triệt trong mọi đối tượng, mọi lĩnh vực; trong Đảng, Nhà nước, các đoàn thể, nhà trường, gia đình, xã hội… Mỗi người, mỗi tổ chức cần học tập và làm theo những việc tốt, người tốt, cái chân – thiện – mỹ và đặc biệt là tấm gương sáng ngời từ thực hành đạo đức của Hồ Chí Minh.

Người nói: Nếu cán bộ đảng viên tư tưởng và hành hộng không nhất trí, thì khác nào “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”. Người yêu cầu cán bộ, đảng viên đã nói thì phải làm, “Nói ít, bắt đầu bằng hành động”, “tốt nhất là miệng nói, tay làm, làm gương cho người khác bắt chước”.

Để học tập và làm theo “Nói đi đôi với làm” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, mỗi cán bộ, đảng viên cần thực hiện tốt những điều sau:

Một là, người cán bộ phải là tấm gương sáng mẫu mực toàn diện.

Mỗi cán bộ, đảng viên phải thực sự trở thành tấm gương sáng cho mọi người noi theo. Người căn dặn “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ yêu mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”. Điều này càng đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên từ việc nhỏ đến lớn, từ việc riêng đến việc chung, từ trong cuộc sống đến công việc thường ngày luôn luôn phải nỗ lực thực hiện tốt phương châm “Nói đi đôi với làm”.

Thứ hai, người cán bộ luôn phải tích cực học tập và rèn luyện đạo đức cách mạng.

Người cán bộ luôn học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Thực hiện nghiêm yêu cầu về rèn luyện phẩm chất, đạo đức của cán bộ, đảng viên “Đổi mới mạnh mẽ và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cán bộ; tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, người đứng đầu các cấp đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”. Đây là đòi hỏi cấp thiết từ thực tiễn cách mạng Việt Nam; yêu cầu nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng và hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 

Cán bộ là “gốc” của mọi công việc, đội ngũ cán bộ các cấp là lực lượng rường cột quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động của tổ chức Đảng, bộ máy Nhà nước, hệ thống chính trị và các tổ chức xã hội; quyết định sự thành công của công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong hoàn cảnh quốc tế, khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, vừa tạo cơ hội, thời cơ, vừa nảy sinh khó khăn, thách thức, nhất là an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống mang tính toàn cầu. Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước ta thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là cán bộ cấp chiến lược theo yêu cầu phát triển của thực tiễn cách mạng, đã giành được những kết quả rất quan trọng, với những bước chuyển biến tích cực trong công tác tổ chức, cán bộ từ Trung ương đến địa phương. 

Thứ ba, người cán bộ phải thực hiện đúng phương châm “Nói đi đôi với làm”, đã nói phải làm, đã làm phải chịu đó là tinh thần phê và tự phê.

Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, sớm phát hiện những biểu hiện sai lệch trong cách nói, cách làm trong công việc. Tăng cường tính phê và tự phê bình trong hàng ngũ Đảng. Tăng cường tổ chức thực hiện, kiểm tra, sơ kết, tổng kết việc thực hiện nghị quyết. Tiếp tục “Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong Đảng, khắc phục tình trạng rườm rà, bất hợp lý về thủ tục, giảm bớt giấy tờ, hội họp; sâu sát thực tế, cơ sở; nói đi đôi với làm”. Trong đánh giá “lấy hiệu quả thực tế của công tác và sự tín nhiệm của nhân dân làm thước đo chủ yếu”.

Thứ tư, người cán bộ phải tiếp tục đổi mới phong cách, lề lối làm việc.

Trong cơ quan lãnh đạo của Đảng từ Trung ương đến địa phương, cơ sở cần đổi mới cách thức làm việc. Mỗi cán bộ, đảng viên, không ngừng nỗ lực phấn đấu thực hiện tốt những biện pháp học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, góp phần thiết thực thực hành phong cách làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. “Nói đi đôi với làm”. Cần thiết ở mỗi cán bộ, đảng viên, đặc biệt những người lãnh đạo, nhất là những lãnh đạo đứng đầu đơn vị hãy làm những việc gương mẫu trước, dù đó là việc nhỏ, nhưng cũng gấp ngàn lần những lời nói suông.

Thứ năm, người cán bộ phải có Tâm, Đức trong sáng. 

Bác nói: “…Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”. “Tự mình phải chính trước, mới giúp người khác chính. Mình không chính mà muốn người khác chính là vô lý”. “Nếu chính mình tham ô bảo người ta liêm khiết có được không? Không được. Mình trước hết phải siêng năng trong sạch thì mới bảo người ta trong sạch, siêng năng được”. Người dạy “nói và làm là tự bản thân mỗi người, bản thân người được nói để người khác nghe theo thì phải là con người lòng dạ trong sáng, phải chính tâm, phải thật sự là tấm gương”.

Nói đi đôi với làm, đây là một trong những đạo lý làm người, mà Chủ tích Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng cho mọi thế hệ học tập và làm theo. Người nhắc nhở: “Nói cái gì phải cho tin - nói và làm cho nhất trí - làm thế nào cho dân tin”.

Trong suốt cuộc đời mình, Người đã giáo dục mọi người và chính bản thân Người đã thực hiện điều đó một cách nghiêm túc và đầy đủ nhất. Ở Người luôn thực hiện lời nói đi đôi với hành động, lý luận luôn đi đôi với thực tiễn, nói là để mà làm, làm phải đúng như điều đã nghĩ, nói. Người nói ít, nhưng làm nhiều, làm sai rồi sửa, sửa rồi làm lại cho đúng, sai rồi phải phê bình cải tạo. Những vấn đề đạo đức, Người không nói mà chỉ làm. Thực tế cho thấy, có không ít cán bộ, đảng viên "chỉ bo bo giữ lấy kinh nghiệm lẻ tẻ. Họ không hiểu rằng lý luận rất quan trọng cho sự thực hành cách mạng. Vì vậy, họ cứ cắm đầu nhắm mắt mà làm, không hiểu rõ toàn cuộc của cách mạng". Quên rằng, “kinh nghiệm của họ tuy tốt, nhưng cũng chẳng qua là từng bộ phận mà thôi, chỉ thiên về một mặt mà thôi. Có kinh nghiệm mà không có lý luận cũng như một mắt sáng một mắt mờ”.

Để cán bộ, đảng viên luôn thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, luôn nói đi đôi với làm, khắc phục bệnh kinh nghiệm, thì trước hết họ cần phải khắc phục bệnh kém về lý luận, bệnh coi khinh lý luận. Lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hành động. Đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước là kết quả của sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, thì hơn bao giờ hết, đội ngũ cán bộ, đảng viên hãy không những cần phải thấm nhuần tư tưởng, mà còn phải dám nghĩ; dám nói; dám làm; dám chịu trách nhiệm; dám đổi mới, sáng tạo; dám đương đầu với khó khăn, thử thách; dám hành động vì lợi ích chung, để lãnh đạo quần chúng, phục vụ quần chúng.

Những điều Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn, không chỉ là bài học tư tưởng quý giá, mà còn có ý nghĩa thiết thực đối với mỗi người cán bộ, đảng viên chúng ta hôm nay, nhất là trong bối cảnh Việt Nam trên đà hội nhập quốc tế, cùng với đó là ra sức đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Đại tá, ThS Đoàn Văn Thịnh

Khoa Lý luận Mác – Lênin/Học viện Quốc phòng

 

 

[1]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.292-293.

[2]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.263.

[3]. Hồ Chí Minh, toàn tập, Sđd, tập  11, tr 136.

[4]. Hồ Chí Minh, toàn tập, Sđd, tập  12, tr 549