Đào tạo sau đại học tại Học viện Quốc phòng là nhiệm vụ có vị trí đặc biệt quan trọng nhằm đào tạo ra đội ngũ các nhà khoa học quân sự có tư duy, tầm nhìn cấp chiến dịch, chiến lược; không chỉ cung cấp tri thức chuyên sâu về quốc phòng, quân sự, mà còn có nhiệm vụ bồi dưỡng năng lực tư duy sáng tạo, khả năng độc lập nghiên cứu và ứng dụng khoa học - công nghệ trong môi trường số. Đây là cơ sở quan trọng để hình thành đội ngũ các nhà khoa học quân sự, chuyên gia đầu ngành có đủ phẩm chất, năng lực, bản lĩnh chính trị và trình độ, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên số, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Tập huấn sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) tại Học viện Quốc phòng
Trong môi trường số, tri thức phát triển nhanh, phương thức tiếp cận và phạm vi nghiên cứu không ngừng mở rộng, đặt ra yêu cầu mới đối với người học. Vì vậy, phát huy năng lực tự đào tạo của học viên đào tạo sau đại học trong Quân đội nói chung, ở Học viện Quốc phòng nói riêng trong môi trường số trở thành yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng đào tạo. Những năm qua, Học viện đã đổi mới công tác huấn luyện - đào tạo, đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, tổ chức các buổi tập huấn về khai thác, sử dụng mạng máy tính, phần mềm và bồi dưỡng kỹ năng làm việc trong môi trường số; đội ngũ cán bộ, giảng viên phát huy vai trò hướng dẫn, hỗ trợ học viên, qua đó nhận thức và ý thức tự đào tạo của học viên được nâng lên, chất lượng huấn luyện, nghiên cứu khoa học ngày càng cải thiện. Tuy nhiên, một bộ phận học viên vẫn còn tư duy học tập thụ động, kỹ năng số chưa đồng đều, chưa biết khai thác, phân tích, chọn lọc học liệu mở hiệu quả.... Để tiếp tục phát huy hiệu quả năng lực tự đào tạo của học viên đào tạo sau đại học của Học viện trong môi trường số, thời gian tới cần tập trung thực hiện đồng bộ một số giải pháp sau:
Một là, làm tốt công tác giáo dục, quán triệt nâng cao nhận thức và xây dựng động cơ, mục tiêu học tập đúng đắn. Học viện cần tổ chức các buổi quán triệt, sinh hoạt chuyên đề, tọa đàm, hội thảo khoa học về phương pháp tự học, tự nghiên cứu trong môi trường số, từ đó giúp học viên hiểu rõ tự đào tạo là quá trình rèn luyện năng lực học tập suốt đời, tự đào tạo trong kỷ nguyên số gắn với trách nhiệm, danh dự của người sĩ quan, cán bộ quân đội; điều chỉnh, bổ sung nội dung phát triển năng lực tự đào tạo, kỹ năng số, kỹ năng khai thác tri thức mở trong chương trình đào tạo; tăng cường vai trò nêu gương và định hướng của giảng viên, cán bộ quản lý học viên, giúp học viên xác định mục tiêu học tập cụ thể, phù hợp với ngành học, cấp học và nhiệm vụ của bản thân; kết hợp giáo dục truyền thống, động viên tinh thần thi đua học tập, nghiên cứu khoa học, khơi dậy niềm say mê tri thức, ý chí vươn lên, trách nhiệm tự rèn luyện và khát vọng cống hiến.
Hai là, thường xuyên đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy học. Tiếp tục cập nhật, hiện đại hóa nội dung, chương trình, giáo trình, tài liệu. Đổi mới phương pháp dạy học, nghiên cứu theo hướng phát huy vai trò chủ thể của người học, giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục cần đóng vai trò “Người hướng dẫn”, “Người dẫn đường tri thức” thay vì chỉ truyền đạt kiến thức, khuyến khích học viên tự lựa chọn chủ đề, tự nghiên cứu, thảo luận nhóm, trình bày kết quả qua các buổi thảo luận, tập bài, làm việc nhóm hay sinh hoạt khoa học; qua đó, học viên hình thành kỹ năng tự học, tự đánh giá, tự điều chỉnh quá trình học tập.
Ba là, quan tâm đầu tư, phát triển hạ tầng và công cụ hỗ trợ học tập số, tăng cường kết nối và mở rộng không gian học tập. Học viện cần tập trung đầu tư, xây dựng và hoàn thiện hệ sinh thái học tập số thống nhất, bao gồm: Hệ thống quản lý học tập, thư viện điện tử, kho học liệu mở, cơ sở dữ liệu quân sự, quốc phòng... Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh số hóa học liệu, bài giảng, tài liệu tham khảo, hình thành ngân hàng tri thức số nội bộ để học viên dễ dàng tra cứu, học tập và tự nghiên cứu bảo đảm bảo mật theo quy định; khuyến khích cán bộ, giảng viên, học viên chia sẻ tài nguyên học tập, bài giảng, sản phẩm nghiên cứu trên hệ thống nội bộ, đồng thời, cần mở rộng kết nối và liên thông học tập giữa Học viện với các cơ sở đào tạo, viện nghiên cứu, thư viện trong và ngoài Quân đội; khai thác hiệu quả các nền tảng học liệu quốc gia, kho dữ liệu khoa học mở, thư viện số quốc tế, góp phần nâng cao chất lượng nguồn tri thức phục vụ tự đào tạo.
Học viên sau đại học tích cực khai thác tri thức trên môi trường số trong học tập, nghiên cứu
Bốn là, thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn nâng cao năng lực số và kỹ năng tự học của học viên; phát huy vai trò của cán bộ, giảng viên trong định hướng tự đào tạo. Học viện cần tổ chức định kỳ các buổi tập huấn thực hành về kỹ năng sử dụng công nghệ và phương pháp tự học trong môi trường số, tập trung vào kỹ năng tìm kiếm, phân tích, xử lý và đánh giá thông tin học thuật trên môi trường mạng quân sự, không gian mạng; nâng cao năng lực sử dụng thành thạo các công cụ học tập, nghiên cứu, quản lý tài liệu bảo đảm bảo mật thông tin; bên cạnh đó, cần phát huy vai trò của giảng viên trong hướng dẫn học viên khai thác hiệu quả các nguồn học liệu số; cán bộ hệ trong theo dõi, tư vấn, hỗ trợ học viên xây dựng kế hoạch tự học, tự nghiên cứu phù hợp với chuyên ngành đào tạo.
Năm là, xây dựng cơ chế đánh giá, khuyến khích và ghi nhận năng lực tự đào tạo. Học viện cần ban hành các tiêu chí đánh giá năng lực tự học, tự nghiên cứu của học viên trong môi trường số, gắn kết quả này với đánh giá rèn luyện và kết quả học tập, rèn luyện. Khen thưởng, động viên kịp thời những cá nhân có thành tích tốt trong tự học, nghiên cứu và ứng dụng công nghệ số hiệu quả, cần có cơ chế khuyến khích học viên công bố kết quả nghiên cứu khoa học trên các tạp chí uy tín trong và ngoài quân đội, tham gia nghiên cứu các đề tài, diễn đàn khoa học… đây là sẽ yếu tố quan trọng, tạo động lực tinh thần mạnh mẽ để học viên nói chung, học viên sau đại học tại Học viện Quốc phòng nói riêng tự giác, tích cực học tập và rèn luyện trong môi trường số đạt hiệu quả cao nhất.
Phát huy năng lực tự đào tạo của học viên sau đại học Học viện Quốc phòng trong môi trường số là yêu cầu tất yếu, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học quân sự cấp chiến dịch, chiến lược có bản lĩnh vững vàng, tư duy nhạy bén, sáng tạo; đồng thời, khẳng định vị thế của Học viện Quốc phòng là trung tâm đào tạo, nghiên cứu mang tầm chiến lược tiên tiến, hiện đại hàng đầu khu vực, có uy tín và tầm ảnh hưởng quốc tế.
Thượng tá, ThS Hoàng Văn Bắc
Nghiên cứu sinh khóa 32/Hệ Sau đại học/Học viên Quốc phòng
