Nâng cao chất lượng (NCCL) xây dựng môi trường văn hóa (MTVH) tốt đẹp, lành mạnh, phong phú ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội là yêu cầu khách quan, thường xuyên có ý nghĩa quan trọng, góp phần xây dựng và bồi dưỡng nhân cách của cán bộ, chiến sĩ, nêu cao phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, vững mạnh về chính trị. Đây là vấn đề có ý nghĩa hết sức cấp thiết cần phải được tiến hành thường xuyên và trở thành nhu cầu thiết yếu trong đời sống văn hóa, tinh thần của cán bộ, chiến sĩ, tạo động lực mạnh mẽ hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò, sự cần thiết phải NCCL xây dựng môi trường văn hóa ở các đơ vị cơ sở trong Quân đội, trong những năm qua, cấp ủy, tổ chức đảng, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy và cơ quan chức năng đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo NCCL xây dựng MTVH. Do đó, chất lượng xây dựng MTVH không ngừng được nâng lên, góp phần tích cực vào xây dựng các tổ chức đảng trong sạch vững mạnh, các đơn vị vững mạnh toàn diện, thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao.
Kết quả nổi bật là, việc xây dựng MTVH đã đi vào nền nếp, đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra, góp phần nâng cao nhận thức chính trị, bồi dưỡng nhân sinh quan, thế giới quan, phẩm chất, đạo đức, văn hóa cho cán bộ, chiến sĩ; cổ vũ, biểu dương cái tốt, cái đẹp, phê phán và lên án cái xấu, cái ác, cái lạc hậu; các mối quan hệ trong đơn vị được xử lý hài hòa, trong sáng, đúng quy định, phù hợp với thuần phong, mỹ tục Việt Nam, luôn thấm đượm tình đồng chí, đồng đội, gắn kết chặt chẽ cá nhân với tập thể, giữa bộ đội với nhân dân, đơn vị với địa phương. Thường xuyên kết hợp tốt việc xây dựng MTVH với Phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, nên đã làm cho các giá trị văn hóa được lan tỏa, thấm sâu vào mọi hoạt động của cán bộ, chiến sĩ và làm ngời sáng hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” trong lòng nhân dân, tăng cường mối quan hệ quân - dân. Quá trình thực hiện đã xuất hiện nhiều mô hình đơn vị có môi trường văn hóa tốt, như: “Sẵn sàng chiến đấu cao, gắn với xây dựng điều lệnh tốt, kỷ luật nghiêm”; “Giữ tốt, dùng bền, an toàn, tiết kiệm”; “Đẹp nhà, đẹp doanh trại, đẹp trận địa, đẹp tình quân dân”. Mô hình xây dựng doanh trại xanh, sạch, đẹp được nhân rộng, làm cho khuôn viên của các đơn vị được quy hoạch, chỉnh trang, tạo cảnh quan, môi trường chính quy, thống nhất; các tệ nạn tiêu cực đều được ngăn chặn, loại bỏ.... Từ đó, làm chuyển biến mạnh mẽ nhận thức, tình cảm và nâng tầm cảm thụ về văn hóa của cán bộ, chiến sĩ ở các đơn vị cơ sở trong toàn quân.
Tuy nhiên, chất lượng xây dựng MTVH vẫn còn những hạn chế, bất cập, như: Nhận thức, trách nhiệm nhận thức về sự cần thiết phải xây dựng MTVH của một số cấp ủy, chỉ huy chưa sâu sắc, chưa có nhiều chủ trương, giải pháp thiết thực để lãnh đạo, chỉ đạo NCCL xây dựng MTVH, còn mắc bệnh hình thức, chạy theo thành tích, chưa chú ý đến chất lượng, hiệu quả; nội dung, hình thức tiến hành chậm đổi mới, thiếu linh hoạt... Đặc biệt, trước sự phát triển mạng mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, sự bùng nổ của mạng Internet, mạng xã hội tạo ra cả thời cơ và thách thức; tình trạng tham nhũng, lãng phí, quan liêu, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ còn diễn biến phức tạp. Các thế lực thù địch tiếp tục tăng cường chống phá cách mạng nước ta một cách toàn diện, nhất là về chính trị, tư tưởng... làm ảnh hưởng đến đời sống văn hóa - xã hội nói chung và đời sống văn hóa của cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân. Trong tình hình mới, để tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng xây dựng MTVH ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội cần quán triệt và thực tốt những nội dung sau:
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng trong xây dựng MTVH.
Đây là giải pháp quan trọng, tiền đề cơ bản NCCL xây dựng MTVH ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội hiện nay. Theo đó, cấp ủy, cán bộ chủ trì cần quán triệt, giáo dục làm chuyển biến nhận thức, nâng cao trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng để NCCL xây dựng MTVH. Trước hết, cần giáo dục cho các tổ chức, các lực lượng tham gia tiến hành NCCL xây dựng MTVH hiểu sâu sắc chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, Nghị quyết của Quân ủy Trung ương, hướng dẫn của Tổng cục Chính trị và cơ quan chức năng cấp trên, Nghị quyết của cấp mình; vận dụng sáng tạo vào trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể ở các trung đoàn bộ binh để NCCL xây dựng MTVH ngày một tốt đẹp, lành mạnh, phong phú. Cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy, cơ quan chính trị phải thường xuyên làm tốt công tác giáo dục, bồi dưỡng, nâng cao nhận thức cho các tổ chức, các lực lượng và từng cán bộ, chiến sĩ nhận thức rõ vị trí vai trò, tầm quan trọng phải NCCL xây dựng MTVH; thường xuyên tiến hành đồng bộ, tích cực các mặt hoạt động nhằm tạo ra những giá trị văn hóa, xây dựng đời sống văn hóa tinh thần, xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú, phù hợp với các thiết chế văn hóa. Đồng thời, bồi dưỡng cho cán bộ, chiến sĩ nhận thức sâu sắc những âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa và ảnh hưởng của các sản phẩm văn hóa xấu độc xâm nhập vào đơn vị, làm ảnh hưởng đến quá trình NCCL xây dựng MTVH.
Hai là, xác định và thực hiện đúng nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, biện pháp NCCL xây dựng MTVH.
Xác định và thực hiện đúng nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, biện pháp là giải pháp mang tính đột phá trong NCCL xây dựng MTVH ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội. Xác định và thực hiện đúng nội dung đó là: Xác định và thực hiện đúng những tiêu chí về xây dựng con người để không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chính trị trung tâm của đơn vị trong từng thời kỳ, sát với từng đối tượng; xây dựng nếp sống văn hóa ứng xử, các mối quan hệ trong các cơ quan, đơn vị bình đẳng, dân chủ, lành mạnh; xây dựng cơ sở vật chất, cảnh quan môi trường nhằm tạo sự đồng bộ, thống nhất, chính quy giữa yếu tố con người với các điều kiện đảm bảo. Đồng thời, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức NCCL xây dựng MTVH, như: Thông qua các hình thức, biện pháp công tác tư tưởng, các hình thức huấn luyện; xây dựng và tổ chức thực hiện triệt để, nghiêm túc các thiết chế văn hóa, quy chế hoạt động; thực hiện các chủ trương, kế hoạch, chương trình NCCL xây dựng MTVH một cách cụ thể, thiết thực phù hợp với điều kiện thực tiễn đơn vị, nhằm thu hút sự tham gia đông đảo của cán bộ, chiến sĩ, góp phần xây dựng môi trường và đời sống văn hóa ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội.
Ba là, đấu tranh ngăn chặn các hành vi phản văn hóa tác động đến NCCL xây dựng MTVH ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội.
Hiện nay, trước sự tác động của mặt trai cơ chế thị trường cùng với sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch, các phần tử cơ hội chính trị, lợi dụng sự phát triển của mạng xã hội, những vấn đề nhạy cảm, nhất là về văn hóa, chúng coi đây là mảnh đất màu mỡ để khoét sâu vào những khúc mắc nội tại chưa được giải quyết dứt điểm để chống phá. Trong Quân đội nói chung và các các trung đoàn bộ binh hiện nay nói riêng xây dựng môi trường văn hóa còn phải được tiến hành đồng bộ với cuộc đấu tranh có tính toàn diện và gay go, quyết liệt trên mặt trận tư tưởng, văn hóa. Theo đó, cấp ủy, chỉ huy, mà trực tiếp nhất là đội ngũ chính ủy, chính trị viên các cấp cần giáo dục cho bộ đội có tinh thần cảnh giác cao, có trách nhiệm đối với việc giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc, cần làm cho họ thấu triệt quan điểm mất văn hóa là mất tất cả. Cùng với đó, cần quản lý chặt chẽ các ấn phẩm văn hóa trong đơn vị; động viên cán bộ, chiến sĩ tích cực học tập, hưởng thụ những sản phẩm văn hóa lành mạnh, nhất là các ấn phẩm có nội dung liên quan đến văn hóa giữ nước của dân tộc, văn hóa của Quân đội và từng đơn vị. Đồng thời, có thái độ kiên quyết và có biện pháp mạnh mẽ ngăn chặn các hành vi phản văn hóa, không đúng chuẩn mực, gây chia rẽ mất đoàn kết nội bộ, các sản phẩm văn hóa xấu độc thâm nhập vào đơn vị.
Bốn là, phát huy sức mạnh tổng hợp NCCL xây dựng MTVH ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội hiện nay.
Đây là giải pháp căn cốt để phát huy vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng tham gia xây dựng MTVH, tạo nên sự thống nhất ý chí và hành động của mọi cán bộ, chiến sĩ nhằm NCCL xây dựng MTVH. Trước hết, cần phát huy tốt vai trò cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cả trong tư duy nhận thức và hoạt động thực tiễn lãnh đạo nhiệm vụ xây dựng MTVH. Phát huy vai trò của hệ thống chỉ huy các cấp trong nghiên cứu, đề xuất các chủ trương, biện pháp xây dựng MTVH với đảng ủy; vai trò trong quản lý, chỉ đạo, điều hành và nêu gương của cán bộ chủ trì trong lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng MTVH. Cơ quan chức năng chủ động tham mưu, chỉ đạo, hướng dẫn, chủ trì phối hợp, hiệp đồng và tổ chức thực hiện các mặt hoạt động xây dựng MTVH. Đội ngũ cán bộ, chiến sĩ là chủ thể vừa là đối tượng tham gia tích cực xây dựng MTVH và chính họ vừa là người đề xuất với cấp ủy, tổ chức đảng các chủ trương, biện pháp lãnh đạo xây dựng các chuẩn mực văn hóa vừa là người trực tiếp biến các chủ trương, biện pháp đó thành hiện thực. Các tổ chức quần chúng, hội đồng quân nhân chủ động xây dựng chương trình, kế hoạch xung kích và phát huy quyền làm chủ trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng MTVH. Thường xuyên phối hợp với các cơ quan, đơn vị và cấp ủy, chính quyền địa phương tổ chức thực hiện nhiệm vụ xây dựng MTVH nhằm xây dựng cơ sở chính trị địa phương vững mạnh; xây dựng và thực hiện tốt các tiêu chí, tiêu chuẩn “Đơn vị văn hóa”, “Làng văn hóa”, “Gia đình văn hóa”; đặc biệt thực hiện có hiệu quả Cuộc vận động Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội gắn với phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa.
Năm là, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của cán bộ, chiến sĩ; tiến hành sơ kết, tổng kết công tác xây dựng MTVH.
Chăm lo đời sống văn hóa tinh thần cho cán bộ, chiến sĩ là trách nhiệm của lãnh đạo, chỉ huy các cơ quan, đơn vị ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội. Bởi vì, đời sống vật chất, tinh thần của bộ đội là yếu tố mang tính hệ quả tổng hợp các nội dung của MTVH, bảo đảm tốt sẽ góp phần củng cố lòng tin của cán bộ, chiến sĩ vào Đảng vào chế đ ộ, xây dựng tình cảm, trách nhiệm của người quân nhân với nhiệm vụ được giao, đồng thời là cơ sở để nảy sinh tình cảm gắn bó giữa các quân nhân với nhau, hình thành nên bầu không khí tâm lý tích cực, thuận hòa đoàn kết. Do đó, lãnh đạo, chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần đặc biệt quan tâm bảo đảm tính định hướng, tính chiến đấu của các hoạt động văn hóa, góp phần nâng cao sức đề kháng và khả năng miễn dịch cho bộ đội trong quá trình hưởng thụ và sáng tạo văn hóa tại đơn vị.
Tiến hành sơ kết, tổng kết công tác xây dựng MTVH ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội phải lựa chọn đúng vấn đề, xác định đúng mục tiêu, phạm vi từ đó xây dựng chương trình kế hoạch sơ kết, tổng kết trong xây dựng MTVH một cách khoa học; tiến hành thu thập tài liệu, điều tra khảo sát thực tế, đây là bước thu thập chuẩn bị tài liệu, tư liệu, các dữ kiện cho quá trình phân tích đánh giá hoạt động xây dựng MTVH ở đơn vị cơ sở; tổ chức kết luận, đánh giá kết quả. Đây là bước quan trọng nó không chỉ trực tiếp đánh giá đúng kết quả xây dựng MTVH mà còn trực tiếp đề xuất các giải pháp xây dựng MTVH nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, chiến sĩ trong xây dựng MTVH trong thời gian tiếp theo, góp phần vào thực hiện thắng lợi nhiệm vụ trung tâm của đơn vị.
Nâng cao chất lượng xây dựng MTVH ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội hiện nay là nhiệm vụ cơ bản lâu dài, có nhiều khó khăn, phức tạp và tốn nhiều công sức của cán bộ, chiến sĩ. Vì vậy, quá trình thực hiện phải tiến hành xây dựng MTVH phải tiến hành đồng bộ các giải pháp trên, trực tiếp góp phần quan trọng NCCL huấn luyện, sẵn sàng chiến và chiến đấu, xây dựng các tổ chức đảng TSVM, đơn vị VMTD, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Thượng tá, ThS Nguyễn Thành Trung
Nghiên cứu sinh Hệ 5 /Học viện Chính trị
